Cây gai dầu – phương án giải quyết khủng hoảng nông nghiệp của nước Mỹ

Sau gần 2 năm chiến tranh thương mại với Trung Quốc không chỉ gây ra những tổn thất kinh tế nặng nề giữa hai quốc gia mà còn làm chao đảo kinh tế toàn cầu. Tổng thống Donald Trump đã phát biểu rằng: “Chúng ta đã và đang chấp nhận bán đậu tương cho Trung Quốc để đổi lấy việc người Mỹ mất việc làm và công nghệ thì bị đánh cắp”, nền nông nghiệp của Mỹ đã được dự báo một tương lai ảm đạm.

Xuất khẩu nông sản giảm sút là điều không thể tránh khỏi, nhưng có một thực tế là nông nghiệp sản xuất đậu tương Mỹ là thiệt hại nhất khi rất khó tìm một thị trường thay thế có sức tiêu thụ lớn như Trung Quốc. Trước áp lực ngân sách hỗ trợ nông dân, bộ nông nghiệp Mỹ đang triển khai một phương án nhằm giải tỏa tình hình. Đó là hợp pháp hóa trồng cây gai dầu tại các bang, hứa hẹn thay thế cây đậu tương xuất khẩu, vốn đang bị chỉ trích về hậu quả tác động tới môi trường và vấn nạn thực phẩm biến đổi gen.

Cây gai dầu - loài cây gây nhiều tranh cãi

Cây gai dầu có họ cannabis và bị cấm ở nhiều quốc gia do tinh dầu của cây có thể được tinh chế thành chất gây nghiện và ma túy tổng hợp. Tuy nhiên, với việc hợp pháp hóa cần sa, thậm chí marijuana ở các bang của Hoa Kỳ từ nhiều năm trước, việc cây gai dầu được xem xét để trồng đại trà với mục đích kinh tế đã được bộ nông nghiệp hợp pháp hóa trên diện rộng. Cây gai dầu chứa ít độc tố và chất gây nghiện THC (bé hơn 4 ppm) so với cocaine, một loài cây họ cannabis khác rất phổ biến ở Trung và Nam Mỹ.

Cây gai dầu rất dễ bị nhầm lẫn với cây marijuana cũng thuộc họ cần sa (cannabis) do có cấu tạo thân và lá tương đồng. Điều này đã gây ảnh hưởng tới việc trồng gai dầu thương mại trên thế giới do lo ngại người trồng có thể trà trộn cây marijuana trong trang trại. Gai dầu chứa 20% CBD - một thành phần quan trọng trong sản xuất dược phẩm và chỉ số THC dưới 0.3% (chất gây nghiện tác động mạnh lên hệ thần kinh), trong khi đó marijuana chỉ có 10% CBD nhưng THC bị cấm lên tới 20%.

Các bang của Hoa Kì cam kết kiểm soát chặt chẽ các quy trình trồng gai dầu thương phẩm, rà soát lại lý lịch của những nông dân và cấp phép trồng cây gai dầu cho những người có lý lịch tốt. Tuy có rủi ro bị sử dụng với mục đích bất hợp pháp, cây gai dầu vẫn được trồng giới hạn chủ yếu cho các ngành dược phẩm ở trên 30 nước như Úc, Canada, Thailand, Ấn Độ hay Nhật Bản do sản xuất thuốc phụ thuộc vào nguồn cung CBD.

Nguyên liệu tiềm năng cho nhiều ngành công nghiệp

Cây gai dầu đã được thuần hóa và trồng để lấy sợi cách đây 10,000 năm trước. Cây ban đầu đem lại giá trị cho ngành dệt may từ lâu và ngày nay vẫn là nguồn nguyên liệu tự nhiên để sản xuất mũ, quần áo và giầy dép. Ngày nay, hơn 50,000 công thức và quy trình sản xuất có liên quan đến cây gai dầu. Các ngành công nghiệp hiện đại sử dụng lá cây gai dầu để làm giấy, nhựa sinh học, sơn, vật liệu cách nhiệt. Đặc biệt quan trọng hơn về mặt chiến lược thương mại, hạt gai dầu được dùng để chế biến thức ăn cho người và gia súc, làm xăng sinh học do chứa hàm lượng đạm và lipit cực cao. Là nguồn nguyên vật liệu cho nhiều ngành công nghiệp cũng như là thực phẩm thay thế hoàn hảo cho đậu tương, cây gai dầu dường như đã giải được bài toán của nền nông nghiệp đang lao đao của Hoa Kỳ.

Nhiều ưu điểm vượt trội khác

Cây gai dầu có thể trồng dầy đặc hơn cả ngô nhưng nhu cầu về nước, phân bón và thuốc BVTV lại thấp hơn. Cây trở thành lựa chọn tương đối thân thiện với môi trường. Đã từng coi là một dạng thực vật xâm hại, cây gai dầu có thể lấn át những cây khác kể cả các loài cỏ dại. Vì thế kiểm soát cỏ dại sẽ dễ dàng hơn và tiết kiệm chi phí hơn. Với khả năng kết hợp với vôi để làm vật liệu chống thấm và cách nhiệt, cây được xem là một giải pháp giảm thiểu phát thải khí nhà kính trong ngành kiến trúc xây dựng. Hơn thế nữa, khả năng chịu hạn phi thường và thích nghi với nhiều điều kiện khí hậu sẽ là tiềm năng hứa hẹn cho những vùng khan hiếm nước sản xuất.

Mức độ bao phủ dầy đặc của gai dầu khiến cỏ dại không thể phát triển xen vào trong

Kiểm soát cây gai dầu

Vì có nhiều công dụng nên cây gai dầu được canh tác trên những nông trường rộng lớn để đáp ứng cho sản xuất công nghiệp. Ước tính trang trại trồng gai dầu phải rộng trên 20 ha mới có thể sinh lời. Ngoài ra, nông dân tại các bang của Hoa Kì sẽ chỉ được cấp phép khi đạt đủ các điều kiện về lý lịch tư pháp. Các hạt giống gai dầu cũng sẽ được chọn lọc có hàm lượng THC thấp để cấp cho các nông dân đủ điều kiện gieo trồng. Quy định sẽ bao gồm các bước kiểm tra ngặt nghèo, các mẫu thử được lấy từ các trang trại về để đo nồng độ THC, nếu vượt quá thì cả trang trại trồng cây gai dầu sẽ bị tiêu hủy và chủ trang trại sẽ phải chịu phạt và bị truy tố trước pháp luật. Với việc tự tin kiểm soát canh tác gai dầu trong các trang trại tư nhân, nước Mỹ đang triển khai một thế trận mới có lợi hơn nhằm nghiêng cán cân thương mại về phía mình.

Thu hoạch gai dầu 

Cây công nghiệp của nước phát triển?

Có thể thấy những nước phát triển có hệ thống tư pháp tốt có thể dễ dàng kiểm soát những cây trồng đặc thù như gai dầu hay thậm chí cây tài mà (Marijuana) dựa trên nền tảng công nghệ và chế tài mạnh. Những cây trồng tiềm năng này mặt khác lại là nỗi kinh hoàng của các nước đang phát triển có thể gây hệ lụy tới cộng đồng khi không có phương thức kiểm soát hiệu quả. Phức tạp hơn, để có đầu ra tốt nhất cho gai dầu thì phải có tổ hợp công nghiệp chế biến hỗ trợ đằng sau có thể tối ưu hóa lợi ích của cây mang lại, điều kiện mà các nước nghèo khó bề thực hiện được. Giá của hạt giống và chi phí nhân công cũng sẽ là trở ngại lớn. Ngay cả những trang trại trồng gai dầu rộng nhất tại Mỹ năm 2018 cũng thừa nhận rằng họ thiếu máy móc cơ giới nên chi phí nhân công đội lên khá nhiều so với những trang trại trồng đậu và ngô.

Trang trại gai dầu rộng hơn 200 ha