Kỹ thuật canh tác khô vườn nho - chống chọi với hạn hán

Kỹ thuật canh tác khô vườn nho - chống chọi với hạn hán

Kỹ thuật canh tác khô là cách duy trì sự sống cho cây vào mùa khô mà không có nước tưới bù đắp. Kỹ thuật này không chỉ áp dụng cho trồng nho mà cà chua, bí ngô và các loại dâu đều có thể áp dụng được. Tuy nhiên, đây không phải là kỹ thuật mới mẻ. Người ta đã biết canh tác khô cho nho hơn trăm năm trước tại các vườn nho của nhà thờ cho đến năm 1970s, khi hệ thống tưới nhỏ giọt ra đời đã thay thế phương thức trồng nho truyền thống.

Để có thể áp dụng được kỹ thuật canh tác khô cho trang trại bắt buộc phải có chuẩn bị và không phải địa điểm nào cũng có thể dễ dàng áp dụng. Canh tác khô yêu cầu cao về quản lý trang trại, thiết kế giàn leo hỗ trợ tối đa sức chống chịu của cây trong thời gian hạn hán.

Yêu cầu về điều kiện trang trại

Cây vẫn cần nước để phát triển và canh tác khô cũng sẽ cần lượng mưa tối thiểu hàng năm. Lớp đất màu trên cùng cũng phải có khả năng giữ nước tốt nhất, tạo độ ẩm trong khoảng thời gian khắc nghiệt. Dữ liệu về lượng mưa, mẫu đất và nhiệt độ trung bình phải được thu thập.

• Lượng mưa hàng năm đạt tối thiểu 30 cm (*). Với chất lương đất giữ nước tốt, lượng mưa chỉ cần đạt 25 cm là có thể áp dụng canh tác khô.
• Đất giữ nước tốt nhất là đất sét 60% và đất cát 40%. Không cày xới và làm đất khiến liên kết đất bị vỡ gây tình trạng nứt nẻ khi hạn hán. Đặc biệt đất mà có bộ rễ ăn sâu của các thảm thực vật trước đó sẽ liên kết tốt hơn đất canh tác hóa học trồng nhiều vụ.
• Lớp đất thịt phải đủ dày có độ sâu tối thiểu 1m7. Độ dày chỉ đạt 0.6m như các trang trại bình thường thì không thể áp dụng canh tác khô.

(*)Bạn vẫn có thể tính toán kết hợp với các nguồn nước khác từ hệ thống tưới gộp với lượng mưa để đạt 30 cm trên diện tích trang trại. Nhưng nông dân canh tác khô thường không muốn đầu tư hệ thống tưới vì rủi ro đã cao sẵn do nguồn nước khan hiếm, trừ khi trang trại đã lâu đời và có đầu ra ổn định. Ngoài ra đầu tư hệ thống tưới cho trang trại canh tác khô chủ yếu để nhằm đạt yêu cầu của bảo hiểm nông nghiệp tại các nước phương Tây.

Quan sát thảm thực vật xung quanh. Nếu chỉ có cỏ khô thì khả năng cao không áp dụng được canh tác khô. Nhưng nếu có cây thân gỗ lớn, bụi khóm hoa dại mọc thì có nghĩa là có nước tích tụ trong đất.

Quan sát thảm thực vật để lựa chọn hình thức canh tác khô

Lựa chọn giống nho chịu hạn tốt và bộ rễ khỏe mạnh

Khoa học phát triển giúp con người có được những giống cây chịu hạn rất tốt. Tuy năng suất có thể giảm so với các giống cây thương mại nhưng giống nho chịu hạn sẽ cho hương vị đậm đà hơn. Các giống nho được trồng nhiều trong các trang trại canh tác khô đều là những giống cây được chọn lọc từ tự nhiên điển hình là Zinfandel. Một vài giống nho khác cũng chịu hạn tốt như Grenache, Mourvedre, Tempranillo, Petite Sirah và Viognier cũng có thể canh tác khô được. Nói chung, canh tác khô là phù hợp nhất đối với cây nho vì đặc tính chịu hạn tốt của loài cây này. Chỉ riêng 2 giống nho Pinot Noir và Barbera rất khó để áp dụng. 

Đối với bộ rễ, ta lựa chọn chắt lọc thêm giống nho ưu tiên phát triển bộ rễ mạnh đâm sâu xuống lòng đất để lấy nước. Lớp đất có khả năng giữ nước tốt thì khuyết điểm là dày và khó bị xuyên thủng hơn. Đặc tính thứ 2 cần xem xét đó là khả năng chịu đựng các loài giun tròn hại rễ trong đất. Tuyệt đối không sử dụng thuốc diệt giun vì toàn bộ loài giun trong đất có vai trò sản sinh ra chất thải độ kết dính cao giúp đất có liên kết và giảm mức độ nứt nẻ khi không có nước.

Thiết kế giàn nho

Khoảng cách giữa các cột leo của mỗi cây sẽ rộng hơn các trang trại khác. Để tối ưu khoảng cách thì ta dựa vào lượng mưa hàng năm và độ dày của lớp đất thịt. Theo điều kiện tối thiểu lớp đất thịt dầy 1m7 và lượng mưa 30 cm hàng năm thì khoảng cách giữa các cột giàn là 3.6 m. Lớp đất và lượng mưa càng dầy thì khoảng cách càng ngắn nhưng không quá 2.4 m.

Cắt tỉa cành định hướng giàn leo theo cách tiết kiệm năng lượng cho cây nhất. Theo mô tả ở trên thì ta nên chọn kiểu Cane Pruning – thu nhỏ thân leo lại để tiết kiệm năng lượng cho cây. Ngoài ra, chiều cao cây cũng nên bị giới hạn không quá 1m3. Cây không cần phải vươn cao vì như thế sẽ tốn nhiều năng lượng.

Cải tạo đất thịt và chăm bón

Hãy tiếp tục cải tạo độ dày của đất thịt đạt đến mức tối ưu nhất nếu trang trại vẫn còn khả năng. Điều này sẽ cải thiện năng suất của cây ở các mùa vụ tiếp theo.

Cây trồng phủ đất, cây họ đậu giúp giảm thoát hơi nước bề mặt và chống xói mòn đất rất phù hợp trồng xen canh với nho. Ngoài ra, bộ rễ của các cây họ đậu không những cấp nitơ cho đất mà còn làm giảm thiệt hại do các loài giun tròn lên cây nho. Tuy nhiên cần tránh trồng cùng lúc đậu với nho vì cây có thể cạnh tranh nguồn nước. Hãy để cây nho đâm bộ rễ sâu hơn (khoảng 2 năm tuổi) để cây lấy nước ở các tầng sâu.

Nhiều nông dân kinh nghiệm trong canh tác khô bắt đầu xử lý đất ngay sau những trận mưa hiếm hoi. Họ lấp chôn lấp toàn bộ lớp cây phủ đất bằng hỗn hợp đất mùn cưa gồm vỏ khô, lá khô với độ dày 2 - 4 cm với mục đích bẫy toàn bộ nước thẩm thấu vào trong đất thay vì bốc hơi hoàn toàn. Một vài người chọn cách tiết kiệm hơn khi lấp cây phủ đất bằng cách cày xới đất ngay tại đó, nhưng canh tác khô không khuyến khích điều này.

Canh tác khô và hiệu quả kinh tế

Năng suất thấp hơn là điều không phải bàn cãi đối với canh tác khô. Mỗi một nông dân canh tác khô phải biết cân đối tài chính để nông trại có khả năng sinh lời. Trung bình, trang trại nho canh tác khô đạt 5 đến 8 tấn trên 1 hecta trong khi các trang trại khác cho năng suất từ 10 đến 14 tấn, thấp hơn khoảng 50%. Rủi ro cũng khá cao khi mà biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng và lượng mưa thất thường cũng là vấn đề.

Thế nhưng nho canh tác khô có chất lượng không gì sánh bằng. Rượu làm từ nho canh tác khô được đánh giá cao hơn hẳn từ các chuyên gia. Thương mại hóa nho canh tác khô cần một cách tiếp cận khác so với nho trồng thông thường.

Tài chính là vấn đề thường xuyên của những người nông dân. Nhưng với nông dân canh tác khô thì lại khác, đó là thử thách và đàm mê. Canh tác khô không dễ nhưng quản lý trang trại canh tác khô lại dễ dàng hơn người ta tưởng, giá thuê đất rẻ như cho và bạn chủ yếu trông chờ vào những trận mưa vàng thay vì phải lo lắng về hóa đơn tiền điện tiền nước.